Initiatief van Jules Ruis uit 1997
voor samenwerking binnen de Triple Helix werpt vruchten af
Brainport Eindhoven / SRE /
Zuidoost-Brabant / Zuidoost-Nederland / Zuid-Nederland / Vlaanderen / Benelux
Middengebied / ELAt = driehoek (triangle) Eindhoven
- Leuven - Aken
Samenwerking binnen de Triple Helix in
Zuid-Nederland en Vlaanderen (euregio Benelux Middengebied) met het Evoluon
in Eindhoven als Brainport Ontmoetings Centrum.
1. Inleiding
Gedreven
door de problemen bij DAF en Philips begin jaren negentig van de vorige eeuw
ontstond in de regio Zuidoost-Brabant de behoefte aan een meer duurzame
samenwerking (sluiten van strategische allianties) tussen kennisinstellingen,
overheid en bedrijfsleven. Doel was versterking van het regionaal innovatief
vermogen. Jules Ruis ontwierp hiervoor een logo.
Het
logo werd de basis voor een door Jules Ruis ontwikkelde Training
Interactie Management (TIM), gebaseerd op meer dan 15 jaar ervaring in
het ontwikkelen en geven van (bedrijfskundige) opleidingen bij Philips en
Sioo.
Het
streven van TIM was bevordering van de samenwerking tussen kennisinstellingen,
overheid en bedrijfsleven, de zogenaamde 'Triple Helix' (TH).
Modelmatig
stond in TIM het door Jules Ruis ontwikkelde 'Bewustzijns
Besturings Model' (BBM) centraal. Het BBM onderscheidt drie niveaus van
bewustzijn: 'basic awareness' (niveau van het individu), 'business awareness'
(niveau van de organisatie) en de 'global awareness' (niveau van de relevante
omgeving).
In
TIM leren toekomstige managers en bestuurders interacteren op meerdere
niveaus van hun functioneren. De deelnemers werken aan nieuwe netwerken op de
grensvlakken van organisaties, 'Fractale Netwerken' genoemd. Het zijn zich
herhalende patronen, wisselend van inhoud, vorm en intensiteit, afhankelijk van
plaats en tijd.
De
Postgraduate School van de TU/e (Euforce) was bereid om de vlag over de training te
voeren. Euforce diende ook een Stimulus-aanvraag in
voor EU-subsidie. Deze aanvraag werd eind 1998 gehonoreerd.
Ter
bescherming van zijn intellectuele eigendom (o.a. TIM, BBM, bovenstaand logo
Triple Helix en Fractal Imaginator (FI)) heeft Jules Ruis op 24 april 1998
bij notaris Schepers in Uden in de vorm van een Akte van Depot de inhoud van
deze documenten in bewaring gegeven en er een vaste dagtekening aan
verbonden. Vanaf 1999 werd door Jules Ruis aan alle deelnemers aan TIM
afzonderlijk een licentie verleend voor persoonlijk gebruik (niet verder
binnen de eigen organisatie).
2. Naam Brainport
Jules Ruis bedacht het woord
'Brainport' in 1997 als grapje (uitgesproken naar Jan Iding als eerste) voor het slot van
een TIM-kennismakingsronde bij 35 organisaties in de regio Zuidoost-Brabant
die Jules Ruis en Jan Iding in de zomer van 1998 samen maakten, teneinde
belangstelling te peilen, zowel voor het verzorgen van een inleiding in TIM,
als het deelnemen aan TIM.
“Eindhoven/Zuidoost-Brabant”
zou als derde “haven” onder de naam “Brainport” van de overheid erkenning
moeten krijgen als 'Mainport', dat toen gebruikt werd voor de twee
belangrijke havens in de Randstad (Seaport
Rotterdam en Airport Amsterdam). Het begrip 'Brainport' wijst op de kracht
van kennis in de regio Zuidoost-Brabant in het licht van de Kenniseconomie.
Kenmerkend
voor de informele wijze waarop vanaf dat moment met de naam Brainport werd
omgegaan, was de Eindpresentatie
van de eerste groep deelnemers aan de TIM in het najaar van 1999. Deze groep
maakte een regio-analyse van Zuidoost-Brabant m.b.v. het 7S-model en noemde
in haar concept-presentatie “De
7 B’s van Brainport” met o.a. de opmerking “Who
the Buck is Brainport”). Jules Ruis heeft de groep toen dringend
gevraagd niet de naam Brainport te gebruiken maar ervoor in de plaats
“Brabant” te schrijven. Dat verzoek werd overgenomen.
Het woord "Brainport" wordt
voor de eerste maal in 2001 formeel door Jules Ruis genoemd in een brief aan de
minister van Binnenlandse Zaken betreffende het "Herindelingsontwerp
Regio Eindhoven-Helmond"d.d. 2 juni 2001. Zie
(punt 3.2).
In
aansluiting op de start van TIM in 1999 werd in 2002 op initiatief van
burgemeester Rein Welschen een commissie 'Regionale Verkenningen' geïnstalleerd onder leiding van Henk de Wilt, voorzitter van het
College van Bestuur van de TU/e. Uit deze commissie is het programma Horizon
geboren, een sociaal-economisch stimulerings-programma
voor de regio Zuidoost-Nederland.
De
formele introductie van de naam Brainport volgde in 2004. In de landelijke “NOTA RUIMTE”
d.d. 23-4-2004 van de ministeries van VROM, LNV, VenW
en EZ staat op pag. 79: “In
deze nota (de Nota Ruimte dus, red.) wordt de regio
Eindhoven/Zuidoost-Brabant op grond van de internationale vooraanstaande en
toonaangevende positie op het gebied van onderzoek en ontwikkeling aangeduid
als brainport en opgenomen in de nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur”.
Nadat
Joop Sistermans aanvankelijk door Jules Ruis was aangezocht als voorzitter
van een 'Life Science Project' voor het Benelux Middengebied, werd hij medio
2005 voorzitter van een Horizon-commissie voor het opzetten van een lange
termijn investeringsplan voor Zuid-Nederland. Zijn eindvoorstel, de 'Brainport Navigator
2013; Lissabon voorbij', bevat een groot wensenpakket aan
investeringen voor een totaal van 1,5 miljard euro. Het programma is door de
SRE geaccepteerd als leidraad voor de sociaal-economische
ontwikkelingen in Zuid-Nederland voor de periode 2005-2013.
Op
8 december 2005 is het programma Horizon verzelfstandigd in een aparte 'Stichting Brainport'. Doelstelling blijft de
stimulering van de samenwerking binnen met name de Triple Helix. Daarbij
wordt nadrukkelijk onderkend dat de Quality of Life in de regio een
belangrijk onderdeel is van een gezond vestigingsklimaat, dat internationale
kenniswerkers naar deze regio moet trekken.
Tenslotte
(last but not least)
heeft de Stichting Brainport op 14 februari 2006 via het Algemeen Octrooi- en
Merkenbureau B.V. (AOMB) de
naam “Brainport” laten
registreren als woordmerk, dus 8 jaar nadat het woord Brainport door
Jules Ruis werd bedacht, 5 jaar nadat het woord schriftelijk en publiekelijk
werd gebruikt, en 2 jaar nadat de naam officieel door de minister was
toegekend aan de regio Eindhoven/Zuidoost-Brabant.
De
door Jules Ruis gevestigde internet domeinnaam www.brainport.org (gekoppeld aan www.fractal.org) is op “verzoek” van de
Stichting Brainport en het AOMB door Jules Ruis aan de Stichting
overgedragen.
In
lijn met bovenstaande is de organisatie “REDE” (opgericht in 1983) op 31
december 2009 (via de tussentijdse naam van “Brainport Operations”) veranderd
in “Brainport
Development N.V.”.
3. Evoluon als Brainport Ontmoetings
Centrum
In
januari 2004 heeft Jules Ruis (in aansluiting op een TIM-6 project) een
aparte stichting 'Vrienden van het Evoluon' opgericht. Deze stichting wilde
in nauwe samenwerking met Philips en de regionale Triple Helix vertegenwoordigers
het Evoluon herpositioneren als icoon voor Technologie, Innovatie en
Industrie. Zij wil het Evoluon
inrichten als Thuishaven van de High Tech Kennisindustrie (Triple Helix) in
Zuid-Nederland en Vlaanderen onder de naam “Brainport Ontmoetings Centrum”). Inhoudelijk
stelt de stichting de STAD-gedachte centraal; dit is de integratie van
Science, Technology, Art and Design.
In
het nawoord van het boek “Evoluon, 40 jaar boegbeeld van een ambitieuze
regio” schreef Harry Hendriks (CEO Philips Electronics Nederland): “Met de opkomst van Brainport Eindhoven
en de erkenning van Zuidoost-Nederland als belangrijke industriële
regio, is de maatschappelijke roep om van het Evoluon een icoon van
technologie, innovatie en industrie te maken, sterker geworden”.
4. Naar Euregionale samenwerking
Na
de start van TIM voor Zuidoost-Brabant in 1999 volgde in 2002 een TIM voor de
provincie Limburg (Maas-Rijn-euregio). In 2008 zijn de beide trainingen
opgegaan in een TIM voor Zuidoost-Nederland. In 2009 is de Stichting
TopOpleidingen opgericht en werd de betekenis van de T van TIM gewijzigd van
Training naar Topopleiding. Het uiteindelijke doel bleef een Topopleiding
Interactie Management voor het Benelux Middengebied, met fractale
zwaartepunten in de zes universiteitssteden Tilburg, Eindhoven, Maastricht
(samen met Aken), Hasselt, Leuven en Antwerpen.
5. Samenvatting
“Wat is Brainport?” (voordracht Jules Ruis uit 2013).
