Als het topjaar 2000 voor de Zuidoost-Brabantse economie een rapportcijfer 9 waard was, dan verdient 2002 volgens ABN Amro-directeur Roger van Engelen niet meer dan een 6-. Theo Martens van de Rabobank houdt het op een ruime 6. Alex Pessers van de ING Bank komt zelfs tot een 7. Geen onvoldoendes dus. Dat zegt veel over de regionale economie maar ook over de gemoedstoestand van ervaren bankiers, die wel zwaardere stormen hebben meegemaakt.
Pessers: Internationaal is er natuurlijk best veel gebeurd. Grote bedrijven hebben het moeilijker gekregen. Maar je ziet ook dat ondernemers tegenwoordig veel meer kennis hebben van hun eigen bedrijf. Vroeger werd bij reorganisaties vaker de kaasschaaf gehanteerd en dat ging ook ten koste van goede dingen. Nu zitten ondernemers veel bewuster achter de knoppen en weten ze waaraan ze moeten draaien. Door veel te werken met uitzendkrachten kunnen ze hun organisatie snel aanpassen. Bedrijven doen meer hun best om vakmensen vast te houden en kijken sneller naar mogelijkheden buiten de landsgrenzen.
Van Engelen: Toch is 2002 een jaar om snel te vergeten. De wereldhandel stagneert, de prijsdruk loopt op, de orderportefeuilles krimpen en de werkloosheid in de regio is opgelopen tot het landelijk gemiddelde. Dat is heel teleurstellend. Zeker als je altijd bij degenen hebt gehoord die het juist beter deden dan de rest. Ik ben het ermee eens dat ondernemers nu veel beter zijn toegesneden om in te grijpen. De regio heeft veel geleerd van het faillissement van DAF en de Centurion-operatie bij Philips begin jaren negentig.
Martens: Ik kijk wat breder. Het agrarisch bedrijfsleven kampt met structurele problemen. We moeten ons realiseren dat de plattelandsontwikkeling een economische drager van wezenlijke betekenis is. Ook voor Zuidoost-Brabant. Daarnaast zie ik een kentering op de huizenmarkt. Het midden- en kleinbedrijf doet het helemaal niet zo slecht. De dip in de economie heeft vooral internationale oorzaken.
Pessers: Wat de regio betreft is er eigenlijk niet zo veel aan de hand. Iedereen heeft wel eens een griepje. Dat de huizenprijzen minder hard stijgen of zelfs dalen is geen verrassing.
Van Engelen: Dat is zelfs gezond. Belangrijk is dat de bestedingen op peil blijven. Het vrijvallen van het spaarloon kan weer een geweldige impuls geven.

Reserves

ED: Dreigen er door de aanhoudende verliezen niet meer bedrijven failliet te gaan?
Van Engelen: Er zijn wel ondernemingen die nauwelijks winst maken en zelfs moeite hebben om hun afschrijvingen terug te verdienen. Die moeten hun reserves aanspreken. De cijfers van 2002 hebben we nog niet, maar de resultaten zullen wel weer lager uitvallen.
Pessers: In de verliessfeer zie ik toch nauwelijks problemen. De meeste bedrijven hebben in de goede jaren een sterke solvabiliteit opgebouwd en kunnen het wel even uitzingen.
Martens: Ik heb ook niet de indruk dat de situatie dramatisch is. Wij hebben wel bedrijven in de ziekenboeg, maar niet veel meer dan anders. Bovendien blijft het perspectief goed.
Pessers: Wij hebben minder bedrijven in de ziekenboeg dan een jaar geleden en een jaar daarvoor.
Van Engelen: Wat bedrijven wel doen, is investeringen uitstellen. Veel plannen gaan in de ijskast. Dat is net een pendule-beweging.
Pessers: Daar is niks op tegen. De afgelopen jaren is ook veel geïnvesteerd in goede machineparken.
Van Engelen: Een ondernemer anno 2002 weet veel sneller op de markt te reageren en ziet waar zijn kansen liggen.

Stroppen

De economische omstandigheden zijn voor de bankiers geen aanleiding om hun beleid te wijzigen. Hooguit kijken ze wat kritischer naar nieuwe klanten. De stroppen in de ict-sector zijn niet zo zeer geleden door de banken. Zij zijn als kredietverleners altijd voorzichtig gebleven. Het verlies is vooral voor rekening van de verstrekkers van risicokapitaal. Met een goed plan kan een ondernemer nog altijd bij de banken terecht, of het nu in de ict is of de textielindustrie.
Pessers: Nog belangrijker dan het plan is de ondernemer. Die moet ook hoogwaardig zijn, want het is allemaal niet zo gemakkelijk.
Van Engelen: Gemiddeld genomen is de kwaliteit van ondernemers veel beter dan tien jaar geleden. Het aantal inschrijvingen van nieuwe bedrijven bij de Kamer van Koophandel is hier hoger dan elders. Dit is een economische broedplaats, waarin ondernemingen goed gedijen.
ED: Zuidoost-Brabant is sterk in hoogwaardige technologie. Dat maakt de regio ook gevoelig voor de ontwikkeling van de wereldeconomie. Zou Zuidoost-Brabant zich niet minder kwetsbaar moeten maken door bedrijven uit andere sectoren aan te trekken?
Van Engelen: Wij zijn 'Leading in technology', maar dat is minder beperkt dan het klinkt. De technologie loopt als een rode draad door de regionale economie, maar daarmee trek je andere vormen van bedrijvigheid aan, bijvoorbeeld in de bouw en de dienstverlening.
Martens: Door die gevoeligheid voor de conjunctuur lopen we als regio mee vooraan in goede tijden, maar ook als het wat slechter gaat. Dat laat zich niet even weg-organiseren.
Pessers: Als in het verleden niet de richting van de technologie was gekozen, liepen hier nu nog schapen. Qua kennis horen we bij de top. Het probleem is ons prijsniveau. Als we niet oppassen vallen we hard terug. In enkele jaren kun je ver achterop raken.

Kracht

ED: Met de economische structuur van Zuidoost-Brabant is dus weinig mis?
Van Engelen: Ik denk dat de kwetsbaarheid van Zuidoost-Brabant de afgelopen acht jaar juist verminderd is. De kracht van de regio is de samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheid. Dat zag je tien jaar geleden toen DAF en Philips problemen hadden en dat zie je nu weer. Neem de Philips High Tech Campus, die trekt aan als een magneet.
Martens: Ook de TU/e profileert zich goed. Eindhoven heeft een belangrijke regionale functie, ook op het gebied van dienstverlening, maar we moeten verder kijken dan de stedelijke economie. De samenhang is belangrijk.
Pessers: In de kantorenmarkt hebben we hier last van dezelfde varkenscyclus die je ook elders ziet. In de bouw gaat het wat minder, maar een goede ondernemer heeft nog steeds een volle orderportefeuille. Er is wel sprake van prijsdruk, maar daar word je als ondernemer alleen maar sterker van, ook internationaal.

Knelpunten

ED: Al met al lijkt Zuidoost-Brabant geen slechte regio om te bankieren.
Van Engelen: Voor bankiers is dit het mooiste gebied van Nederland. Als ergens iets gebeurt, is het hier.
Pessers: De cultuur is een sterk punt. De communicatie is hier heel direct. Je kunt een zakelijk dispuut hebben en toch samen een glas bier drinken.
ED: Hoe zal het verder gaan met de regionale economie. Durft u nu al een rapportcijfer te geven voor 2003?
Martens: Ik blijf bij een 6. Geen onvoldoende dus, maar we moeten wel oppassen. Er zijn spanningen en knelpunten. De ziekenboeg moeten we goed in de gaten houden. De infrastructuur rond Eindhoven wordt een ramp. Dat is voor de regio bedreigender dan de schommelingen van de conjunctuur.
Van Engelen: Ik verwacht een soortgelijk jaar als 2002, een 6-je dus. Ik ben voorzichtig positief. We hebben een gezond bedrijfsleven, dat snel kan profiteren als de wereldeconomie aantrekt.
Pessers: Ik ben niet negatief. Als ik een cijfer moet geven is het een 7-. Iets slechter dus dan vorig jaar, maar dat komt omdat het moeilijk is om in een glazen bol te kijken. Er kan zo wat gebeuren in Irak, waardoor het herstel langer op zich laat wachten. Maar als de markt op stoom komt kan het ook weer hard gaan.

--------------------------------------------------------------

Gelezen in het Eindhovens Dagblad van 7januari 2003

-----------------------------------------------------------------------------