Europa moet meer innoveren, aldus het rapport-Kok van deze week. Eindhoven heeft de boodschap begrepen. De stad wil een technologische hotspot vormen samen met Leuven en Aken. ,,We hebben meer massa in de regio nodig.''

Het wordt mogelijk in de toekomst: een tweezitsbank die een zacht sfeerlicht uitstraalt. Wetenschappers uit Eindhoven werken eraan, samen met collega's uit Leuven en Aken. Zoals ze ook kleding ontwikkelen met elektronica die hartslag, ademhaling en bewegingen kan meten, en zo de gezondheid van de drager controleert.

Het zijn voorbeelden van een nieuwe trend in Europa. Naburige steden zoeken elkaar op en profileren zich als regionale kennisbolwerken. Eindhoven, Leuven en Aken doen dat officieel sinds afgelopen maart toen de burgemeesters van de drie steden een verklaring voor meer samenwerking tekenden. Ze willen van hun regio een technologische hotspot in Europa maken.

,,Willen we ons staande houden in de wereld dan hebben we meer omvang nodig'', zegt beleidsmedewerker Twan de Bruin van de gemeente Eindhoven. Voor hem staat het vast: de toekomst van zijn stad staat op het spel. Dat blijkt eens te meer uit een deze week verschenen rapport, dat onder leiding van oud-premier Wim Kok is opgesteld.

Dat rapport doet aanbevelingen aan de Europese Commissie om de in het slop geraakte Lissabon-doelstelling alsnog te halen. Volgens die doelstelling moet Europa in 2010 de meest concurrerende kenniseconomie ter wereld zijn. Maar dat doel is ver weg, en komt niet dichterbij. Gebrek aan politiek engagement speelt daarbij een belangrijke rol, constateert het rapport.

De groep-Kok beveelt onder meer aan om de uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling te verhogen, en om de samenwerking tussen universiteiten en bedrijven te verbeteren. Gebeurt dat niet, dan legt Europa het af tegen Amerika en Azië. In Eindhoven hebben ze die boodschap begrepen.

,,De ontwikkelingen in de wereld gaan zo snel tegenwoordig. Wil je ergens in uitblinken, dan zal je als regio je specialismen moeten kiezen'', zegt een woordvoerder van Philips Research in Eindhoven. De drie steden zullen zich onder meer gaan richten op spraaktechnologie, auto-elektronica en medische diagnostiek.

Volgens de Philips-woordvoerder moet er regionaal een soort symbiose ontstaan tussen grote en kleine bedrijven, universiteiten, investeerders, lokale overheden. Mensen moeten elkaar vaak ontmoeten. ,,Kennis moet vloeien, zodat er voortdurend nieuwe ideeën ontstaan'', zegt hij.

Voor Philips betekende deze benadering een cultuuromslag. Traditioneel was het bedrijf, zoals veel multinationals, zeer gesloten. Maar dat is veranderd, nu alles draait om uitwisseling van kennis. Sinds vorig jaar heeft Philips zijn campus in Eindhoven opengesteld voor andere bedrijven. ,,We hebben geleerd dat sommige uitvindingen beter renderen als we ze door een andere partij op de markt laten brengen. En anderen ontwikkelen soms dingen die wij weer overnemen'', zegt de woordvoerder.

De technologische regio's mogen ook weer niet te groot worden. ,,Iedereen moet elkaar binnen anderhalf uur kunnen bereiken, anders verliest het zijn effect'', zegt directeur Peter Simkens van DSP-Valley, een netwerk van veertig hightechbedrijven in de regio Leuven. Video-conferencing is volgens hem te afstandelijk. ,,Het is makkelijker om met iemand in zee te gaan als je hem al vaker hebt ontmoet.'' Simkens wil zijn netwerk uitbreiden met bedrijven in Eindhoven.

Om internationaal mee te blijven draaien wil Eindhoven onder meer een internationale school oprichten. Zodat de stad aantrekkelijk wordt voor hoogopgeleide buitenlanders met kinderen. Het rapport-Kok stelt onder meer dat Europa meer moeite moet doen om onderzoekers van wereldklasse aan te trekken.

In Eindhoven liggen verder plannen om een instituut voor medische beeldvorming op te richten. En het Holstcentrum voor micro-elektronica wordt uitgebreid, met steun van het Leuvens IMEC. Directeur Simkens betwijfelt of de maakindustrie uit België en Nederland zal verdwijnen, zoals wel eens wordt gesuggereerd. ,,Alles zou naar lagelonenlanden als India en China gaan. Maar daar geloof ik niet in. Wij hebben voorlopig nog een creatieve voorsprong. Om vernieuwende chips te bouwen, komt iedereen nog naar West-Europa. Bovendien, landen als Zuid-Korea en Taiwan worden langzaam rijker, dus gaan mensen er hogere lonen vragen.''

Lange lijst met ambitieuze Europese steden

Eindhoven vormt samen met Leuven en Aken één technologieregio. Ze zijn niet de enige Europese steden met een dergelijke ambitie. De econoom Willem van Winden van de Erasmus Universiteit in Rotterdam herkent de trend. Kopenhagen zoekt toenadering tot Malmö, Grenoble flirt met Lyon, Helsinki wil samenwerken met Tallinn, Wenen met Bratislava. Wil een regio succesvol zijn dan moet er in ieder geval een technische universiteit zijn, zo weet Van Winden uit eigen onderzoek. Zowel Eindhoven als Leuven en Aken hebben die. Ook moet er in de regio een mix van grote en kleine bedrijven zitten. Eindhoven heeft onder meer Philips en ASML. In Leuven staat het IMEC, een onderzoekscentrum dat vermaard is om zijn kennis op het gebied van chipontwerpen. En in de laatste tien jaar zijn er in de buurt zo'n tachtig hightechbedrijfjes opgericht.
Maar de drie steden hebben een nadeel, zegt Van Winden. Je moet niet alleen technologie in huis hebben, maar je moet je producten ook mooi ontwerpen, legt hij uit. Je moet dus ook ontwerpers hebben. Die komen meestal af op een omgeving die cultuur en ontspanning biedt. En die vind je over het algemeen in de hoofdsteden, al heeft Eindhoven zijn Design Academy. ,,In Finland zitten alle ontwerpers in Helsinki. In Zweden vind je ze in Stockholm'', zegt Van Winden. Verder ontbreekt het in Nederland aan risicokapitaal.

--------------------------------------------------

Gelezen in het NRC van 6 november 2004

------------------------------------------------------------